نام کشور: مراکش (Morocco )
پایتخت : رباط
نوع حکومت: پادشاهی مشروطه
شهرهای مهم: کازابلانکا (دارالبیضاء)، طنجه، ناظور، محمدیه، آسفی و اگادیر. فاس (دارای نوعی مرکزیت مذهبی - فرهنگی)، مراکش (دژ فرهنگ بربر)، طنجه، اگادیر (شهرهای توریستی)، ایفرن، مکناس، وجده، تطوان، محمدیه، قنیطره (کنیترا) هستند.
شهر ساحلی رباط پایتخت مراکش
زبان و خط رسمی: عربی بربری
مساحت: ۷۱۰۸۵۰ کیلومتر مربع بانضمام صحرای غربی
واحد پول: درهم مراکش (MAD)
دین رسمی: مسلمان مالکی مذهب
جمعیت : بیش از 32 میلیون نفر
موقعیت جغرافیایی:
مراکش در دورترین قسمت شمال غربی قاره آفریقا واقع شده‌است. از شمال به دریای مدیترانه و جبل الطارق (۴۶۸ کیلومتر) و از غرب به اقیانوس اطلس (۲۷۰۰ کیلومتر) منتهی می‌شود. این کشور از شرق با الجزایر (۱۵۵۹ کیلومتر) و از جنوب با سرزمین مورد اختلاف صحرای غربی (۴۴۳ کیلومتر) هم مرز است. بر اساس نظر دولت و مردم مراکش که صحرای غربی را به طور تاریخی از آن خود می‌دانند، این کشور در جنوب با موریتانی هم مرز می باشد. این کشور در ساحل جنوبی دریای مدیترانه و جنوب تنگه جبل الطارق قرار دارد که توسط آن ارتباط میان دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس فراهم می‌شود. از سویی مراکش از جایگاهی راهبردی در میان کشورهای شمال آفریقا برخوردار است چرا که علاوه بر واقع شدن در حوزه جنوبی دریای مدیترانه و جنوب تنگه جبل الطارق و نزدیکی به اروپا (نزدیکترین کشور آفریقایی به اروپاست)، این کشور در مجاور اقیانوس اطلس است اندوخته عظیم ماهیان گوناگون در آبهای نزدیک به این سرزمین قرار دارند. دسترسی به دریای آزاد و وجود منابع عظیم فسفات و دیگر مواد کانی بر اهمیت مراکش می‌افزاید و چنانچه صحرای غربی را به‌عنوان بخشی از این کشور در نظر بگیریم بر امکانات راهبردی آن افزوده می‌گردد چرا که صحرای غربی دارای ذخایر نفتی، فسفات و گاز است و ذخایر ماهیان اقیانوس اطلس در آبهای مجاور صحرای غربی بسیار غنی است.
بطور کلی مراکش دارای آب و هوایی معتدل و بارانی است. این کشور در مناطق شمالی تحت تأثیر آب و هوای مدیترانه‌ای و در مناطق غربی و شمال غرب متأثر از آّب و هوای اقیانوس اطلس است. در مناطق داخلی، مراکش دارای آب و هوای قاره‌ای بوده و در رشته کوههای اطلس بارش برف و باران بیشتر می‌شود. مناطق جنوبی دارای آب و هوای گرم و بیابانی است.
جمعیت مراکش (با احتساب صحرای غربی) حدود 32 میلیون نفر است که ۸/۴۹ درصد را مردان و ۲/۵۰ درصد را زنان تشکیل داده‌اند از این تعداد جمعیت ۴۳ درصد در مناطق روستایی و ۵۷ درصد در مناطق شهری زندگی می‌کنند.
تراکم جمعیت در هر کیلومتر مربع ۴۱ نفر، میانگین نفرات خانوار ۴/۵ و نرخ رشد سالیانه جمعیت ۶۴/۱ درصد است. میزان بیسوادی در کشور نیز حدود ۵۰ درصد جمعیت است که نرخ بیسوادی در زنان ۶۲ درصد و در مردان حدود ۳۸ درصد است. نرخ بیکاری در این کشور بالغ بر۲۲ درصد جمعیت فعال است.
تاریخ معاصر:
سالهای ۱۹۱۲-۱۸۷۳ مصادف با حکومتهای حسن اول، عبدالعزیز و مولای حفیظ است. این دوران در پرتو رقابت قدرتهای بزرگ استعماری، مراکش استقلال خود را حفظ می‌کند. لیکن در سال ۱۹۱۲ پس از موافقتنامه‌های الجزیره (۱۹۰۶ م)، فرانسه بخش عظیمی از مراکش را اشغال می‌کند و از این سال به بعد مبارزه علنی مردم علیه سلطه فرانسه تحت رهبری عبدالکریم خطاب آغاز می‌گردد. در سال ۱۹۲۷ میلادی، محمدبن یوسف (محمد پنجم) به تخت سلطنت می‌نشیند و بعلت مخالفت با سلطه فرانسویان بدون اینکه خواهان گسستن کامل از فرانسه باشد تبدیل به یک چهره ملی می‌گردد که در آینده به پدر استقلال مراکش شهرت می‌یابد. فرانسه که حاضر به پذیرش استقلال مراکش نبود کوشید از برخی گروه‌ها علیه محمد پنجم استفاده نماید که در رأس آنها الجلاوی بود.
از این‌رو به خواسته هواداران الجلاوی که خواستار عزل محد پنجم بودند جواب مثبت داد و محمدپنجم را بهمراه خانواده‌اش به ماداگاسکار تبعید نمود. تبعید محمد پنجم نقش مثبتی در تحقق استقلال این کشور ایفاد نمود و مردم خواستار بازگشت وی و اعلام استقلال کشور شدند. از طرفی قیام الجزایر علیه فرانسه عاملی در جهت تضعیف حضور فرانسه در مراکش گردید و فرانسه بمنظور جلوگیری از سرایت این قیام بر تمامی منطقه و فشارهای مردمی در داخل بتدریج زمینه را برای پذیرش خواست عمومی مردم مراکش فراهم نمود. در ۱۶ نوامبر ۱۹۵۵ محمد پنجم به کشور بازگشت و در ۳ مارس ۱۹۵۶ فرانسه استقلال کشور مراکش را به رسمیت شناخت.
آرامگاه محمد پنجم در رباط پایتخت مراکش
پس از استقلال مراکش ملک محمد پنجم (تا مارس ۱۹۶۱)، ملک حسن دوم (تا ژوئیه ۱۹۹۹) بر تخت سلطنت می‌نشینند و از این پس تا کنون نیز ملک محمد ششم بر این کشور حکومت دارد.
ساختار سیاسی کشور:
پس از استقلال مراکش (۳ مارس ۱۹۵۶)، نخستین قانون اساسی کشور در دسامبر۱۹۶۲، با برگزاری همه‌پرسی به تصویب رسید. مطابق این قانون اساسی پادشاه بالاترین مرجع چه از نظر سیاسی و چه از نظر مذهبی قلمداد می‌شود. پادشاهی مراکش حدود ۱۲ قرن عمر دارد و از ابتدا نیز با مذهب آمیخته بوده‌است. در واقع قانون اساسی مذکور درخصوص مرجعیت سیاسی _ مذهبی پادشاه آنچه را که قبلاً وجود داشت در قالب قانون درآورد. قانون اساسی مراکش در مقاطع سالهای ۹۶، ۹۲، ۸۰، ۷۲، ۷۰ ویرایش‌ها و پیرایش‌هایی به خود دید که مهم‌ترین تغییر آن مربوط به سال ۱۹۹۶ است که پارلمان مراکش دومجلسی گردید. قانون اساسی کنونی (در همه‌پرسی مورخ ۱۳ سپتامبر ۱۹۹۶ به تصویب رسید) قانون اساسی کنونی دارای یک دیباچه و صد و هشت اصل است که در سیزده بخش تنظیم گردیده‌است. بر پایه اصل یکم مراکش دارای نظام پادشاهی مشروطه، دمکراتیک و اجتماعی و مطابق اصل دوم، حاکمیت از آن مردم است.
در قانون اساسی پادشاه ضمن مقدس بودن از قدرت بسیاری برخوردار است. پادشاه، نماینده عالی ملت و مظهر وحدت ملت است که بر اجرای اسلام و قانون اساسی نظارت دارد. وی قادر است بدون توجه به اینکه که چه حزبی بیشترین کرسی‌های پارلمان را در اختیار دارد، نخست وزیر را تعیین کند و بر اساس پیشنهاد نخست وزیر، کابینه دولت مراکش را نیز تعیین می‌نماید و می‌تواند به مأموریت وزرا و دولت خاتمه دهد. شاه بر شورای وزیران ریاست دارد و می‌تواند هر دو مجلس پارلمان یا یکی از آنها را پس از مشورت با رؤسای آنها منحل نماید.مصوبات مجلس ظرف سی روز به توشیح وی درمی آید. شاه فرمانده نیروهای مسلح است و ریاست عالی شورای قضات، شورای عالی آموزش و شورای عالی توسعه ملی و برنامه را داراست.پادشاه کنونی مراکش ملک محمد ششم (متولد ۱۹۶۳ م) می‌باشد که پس از درگذشت ملک حسن دوم از بیست و سوم ژوئیه ۱۹۹۹ به تخت سلطنت نشسته‌است. خاندان سلطنتی از سادات علوی بوده و شجره ملک محمد ششم با سی و شش واسطه به فاطمه می‌رسد.
قوه قضائیه:
قوه قضائیه مستقل از قوای دیگر بوده و احکام دادگاههای آن به نام پادشاه صادر و اجرا می‌گردد. پادشاه در رأس شورای عالی قضائی قرار دارد شورای قضائی علاوه بر پادشاه (به‌عنوان رئیس شورا) متشکل است از: وزیر دادگستری، رئیس اول دیوان عالی کشور، دادستان عمومی، رئیس شعبه دیوان عالی کشور، دو نماینده از قضات دادگاههای پژوهش و چهار نماینده از دادگاههای بدوی. پادشاه علاوه بر تعیین رئیس دیوان عالی کشور مطابق فرمانی و با پیشنهاد شورای عالی قضائی، قضات را نیز انتخاب می‌کند. نظام قضائی عبارت است از : دیوانعالی (مجلس الاعلی)، دادگاههای استیناف، دادگاههای بدوی، دادگاههای منطقه‌ای، دادگاههای کار، دادگاههای تجاری و دادگاه عالی تجارت.
پارلمان:
پارلمان مراکش از دو مجلس نمایندگان ومشاوران تشکیل شده‌است. اعضای مجلس نمایندگان ۳۲۵ نفر و برای مدت ۵ سال انتخاب می‌شوند. در انتخابات سپتامبر ۲۰۰۲ برای اولین بار ۳۰ نماینده زن از سراسر کشور انتخاب شدند. مجلس مشاوران (سنا) نیز دارای ۲۷۰ عضو می‌باشد که برای مدت ۹ سال انتخاب می‌شوند.
جلسات مجلس معمولاً علنی می‌باشد و گزارش کامل آن در بولتن رسمی منتشر می‌گردد. در ترکیب مجلس فعلی، سه حزب «اتحادیه سوسیالیستی»، «استقلال» و «عدالت و توسعه» به ترتیب بیشترین کرسی‌های مجلس نمایندگان را بخود اختصاص داده‌اند.
احزاب قانونی و رسمی:
مطابق اصل سوم قانون اساسی مصوب ۱۹۹۶ میلادی، احزاب سیاسی، سازمانهای سندیکائی، مجتمعات محلی و اتاقهای صنفی در سازمان دهی و نمایندگی شهروندان مشارکت دارند و تک حزبی نیز غیر قانونی است.
احزاب مخالف سنتی در جبهه‌ای تحت عنوانی «کتله» به فعالیت می‌پردازند که مرکب از چهار حزب استقلال (PI)، اتحاد سوسیالیست نیروهای خلقی (USFP)، حزب ترقی و سوسیالیسم (PPS) و سازمان اقدام دموکرات و خلقی (OADP) می‌باشند. احزاب موافق نیز در جبهه‌ای دیگر تحت عنوان «وفاق» به فعالیت مشغولند. حزب اتحاد برای قانون اساسی (UC) و جنبش (مردمی) خلق (MP) از جمله این احزابند. برخی دیگر از احزاب موجود عبارت‌اند از : تجمع ملی (آزادگان) مستقلها (RNI)، جنبش دموکراتیک و اجتماعی (MDS)، جنبش ملی مردمی (MNP)، حزب عدالت و توسعه (PJD)، حزب سوسیالیست دموکراتیک (PSD)، حزب جبهه نیروهای دموکراتیک (FFD)، حزب اقدام (PA)، حزب دموکراتیک استقلال (PDI)، حزب ملی دموکرات (PND)، اتحاد دموکراتیک (UD)، حزب العهد (AL AHD)، منشور آزادیها (ADL)، حزب اصلاح و توسعه (PRD)
عضویت در سازمانهای منطقه‌ای و بین المللی:
مراکش در سازمانهای بین ا لمللی و منطقه‌ای متعددی عضویت دارد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از : سازمان ملل متحد ، سازمان وحدت آفریقا (تعلیق عضویت۱۹۸۴)، اتحادیه عرب، سازمان کنفرانس اسلامی، اتحادیه مغرب عربی ، جنبش غیر متعهدها، سازمان تجارت جهانی. مراکش از بنیانگذاران سازمان کنفرانس اسلامی و صندوق حمایت از قدس است. مقر آیسسکو سازمان علمی فرهنگی یکی از سازمانهای وابسته به کنفرانس اسلامی در رباط می‌باشد. ۵۷ کشور اسلامی از جمله ایران عضو این سازمان می‌باشند.
اوضاع اقتصادی کشور:
کشور مراکش و یا مغرب کشوری است که در شمال دریای مدیترانه و در غرب اقیانوس اطلس آن را احاطه کرده‌است. وجود سواحل بیش از ۳۵۰۰ کیلومتری آن ، این کشور را از منابع عظیم دریایی و تجمع گونه‌های مختلف ماهیان بهره مند نموده و شرایط ممتازی را برای این کشور بوجود آورده‌است. هم اکنون مغرب در زمینه صادرات انواع ماهی مانند ساردین و نرم تنانی همچون هشت پا به اروپا، آمریکا و آسیا فعالیت دارد. اقتصاد مغرب بر چند عنصر ماهیگیری، کشاورزی، تجارت و صنعت گردشگری متمرکز است. خاک کشور مغرب با توجه به آب هوای معتدلش و بارندگی در زمینه کشاورزی بسیار مستعد می‌باشد. مناطق مرکزی و شمالی این کشور مملو از درختان زیتون و میوه‌است و در واقع این شرایط کشور مغرب را به یکی از صادر کنندگان عمده زیتون ، تبدیل کرده‌است، میوه و سبزیجات نیز از اقلام دیگر صادراتی این کشور می‌باشد. مغرب با فاصله‌ای کمتر از ۱۵ کیلومتر بر روی دریا به جنوب کشور اسپانیا و در واقع قاره اروپا متصل می‌شود و همین امر باعث گردیده این کشور به عنوان پلی دو قاره آفریقا و اروپا را به یکدیگر متصل نماید. این کشور یکی از شرکای تجاری اروپا علی‌الخصوص فرانسه می‌باشد ، عواملی همچون نزدیکی راه ، زبان مشترک و قوانین جاری این امر را تسهیل نموده است.
فرهنگ :
مراکش در فرایند تاریخی خود همواره از فرهنگی نسبتاً غنی و متنوع برخوردار بوده و هر نقطه آن نیز ضمن وابستگی به این میراث فرهنگی، ویژگیهای خاص خود را دارا بوده‌است.
جمعیت این کشور از دو قوم سامی عرب و بربر آمازیغ تشکیل شده که علاوه بر نقاط مشترک از جمله دین اسلام، میراث بر فرهنگ خاص خود هستند. بربرهای مراکش در تشکیل و تداوم فرهنگ و تمدن سازی کشور خود بمیزان اعراب شریک بوده‌اند. از لحاظ تاریخی، مراکش در زمان هارون الرشید از سلطه بغداد خارج شده و تحت تسلط ترکان عثمانی نیز درنیامد. از این رو با حفظ عنصر اسلامی ـ ملی بر فرهنگ مراکشی خود تأکید ورزیده‌است.
مراکش تنها کشور در جهان عرب است که از سوی امپراتوری عثمانی مورد هجوم و تسخیر قرار نگرفت. بطور کلی می‌توان اذعان داشت که مراکش در مسیر تاریخی خود، از تبادلات فرهنگی با بیگانگان جز آنچه را که خودشان خواسته‌اند، سرباز زده‌اند و هویت فرهنگی خویش را در اولویت اول قرار داده‌اند. مردم مراکش همواره تلاش نموده‌اند در گذر زمان به سنتهای مذهبی ـ ملی خود حتی در پوشیدن لباس سنتی خود، پایبند باشند.
دین در مراکش:
مطابق اصل ششم قانون اساسی مراکش، دین رسمی کشور اسلام است. قانون اساسی در نوع مذهب سکوت اختیار کرده لیکن از دیرباز (قرن ۱۱ میلادی) مذهب مالکی (امام مالک بن انس) در این کشور مستقر گشته و اکثریت قریب به اتفاق مردم پیرو مکتب فقهی امام مالک هستند. حاکمیت نیز تأکید زیادی بر وحدت مذهبی به‌عنوان یکی از پایه‌های وحدت مردم دارد. در مراکش تعداد اندکی مسیحی و یهودی زندگی می‌کنند. قسمت اعظم یهودیان مراکش حدود ۲۵۰ هزار نفر که در حال حاضر نسل آنها در اسرائیل به ۹۰۰ هزار نفر می‌رسد در زمان ملک حسن دوم به اسرائیل مهاجرت کردند. یهودیان فعلی در شهر کازابلانکا و مراکش مکناس و فاس و طنجه و صویره و رباط و سلا اقامت دارند. بر پایه اصل ششم قانون اساسی، دولت موظف است آزادی انجام امور مذهبی را برای همگان تضمین نماید.
مسجد حسن دوم:
مسجد حسن دوم مسجدی است در شهر کازابلانکا در مراکش. این مسجد که به لحاظ وسعت پس از مسجد الحرام و مسجد النبی قرار دارد، در ساحل شهر کازابلانکا و بخشی از آن بر روی آب قرار داردو با کمکهای مردمی ساخته شده است. کارساخت مسجد حسن دوم در سال ۱۹۸۰ آغاز و در سال ۱۹۹۳ به پایان رسید . مسجد حسن دوم ظرفیت پذیرش 110 هزار نفر را دارد که از این تعداد مکان نمازخواندن پنج هزار زن جدا شده است و در کنار دریای آتلانتیک قرار دارد و با نورهای لیزری جهت مکه را از مناره‌های خود نشان می‌دهد که نور آن را می‌توان از فاصله چند مایلی در دریا مشاهده کرد.
نمائی از شهر کازابلانکا
شهر فاس از دیرباز و حتی از زمان تأسیس توسط دودمان ادریسیان، شهری مذهبی بوده و جهت آموزش فقه مالکی و علوم قرآنی بنیاد نهاده شده‌است. حوزه علمیه شهر فاس که «جامعه القرویین» نام دارد از بزرگ‌ترین حوزه‌های علمی مراکش است و طلاب تربیت شده در این حوزه به سراسر کشور و حتی دیگر نقاط اتحادیه مراکش بزرگ جهت تبلیغ مذهبی اعزام می‌شوند.
منظره ای از شهر فاس
حوزه علمیه دیگری بنام «مولای یوسف» در شهر مراکش که در واقع دژ فرهنگ اسلامی ـ بربری است وجود دارد.
بدیهی است که علماء و فضلای برخاسته از این حوزه‌های علمیه بویژه در شهر فاس در حکومتها نقش و مشارکت داشته‌اند. مشایخ صوفیه که عمدتاً از نژاد بربرند، دارای استقلال شخصی و نیز نفوذ و پایگاه مردمی دارند.
مردم مغرب عموماً نسبت به ایران احترام قائل بوده و آن را بلاد فارس و سرزمین سلمان فارسی می‌دانند . لازم به ذکر است که سلمان فارسی نزد آنها از احترام ویژه‌ای برخوردار است.
رسانه‌های گروهی:
الف - رادیو و تلویزیون: برنامه‌های رادیو و تلویزیون در حال حاضر اکثر مناطق پادشاهی مراکش را در بر می‌گیرد وقتی از چارچوب سرزمین ملی نیز فراتر رفته و برخی مناطق جهان را می‌پوشاند. پخش برنامه رادیویی مراکش از سال ۱۹۲۸ میلادی آغاز شده‌است و زبانهای پخش برنامه رادیویی عربی، فرانسه، اسپانیایی و بربری است همچنین یک رادیویی خصوصی تحت عنوان رادیو بین‌المللی مدیترانه (RMI) در سال ۱۹۸۰ میلادی بر اساس اراده مشترک مراکش و فرانسه تأسیس شد که به دو زبان عربی و فرانسه برنامه پخش می‌کند. تلویزیون مراکش (TVM) نیز در سال ۱۹۶۲ میلادی راه اندازی رسمی گردید. همچنین کانال دوم تلویزیون مراکش (۲ M) در مارس ۱۹۸۹ میلادی تأسیس شد. این کانال از جهت کیفیت برنامه و نیز از جهت شکل ارائه برنامه‌ها در حد بسیار بالایی است.
ب - مطبوعات: حدود ششصد و پنجاه عنوان نشریه به زبانهای عربی و فرانسوی منتشر می‌گردد که غالباً متعلق به احزاب و گروههای سیاسی یا دولتی است. نام روزنامه‌های اصلی و مهم مراکش در فهرست روزنامه‌های مراکش آمده‌اند.
ج - خبرگزاری: خبرگزاری مغرب عربی«وکاله المغرب العربی» در سال ۱۹۵۹ تحت نظارت دولت تأسیس شده و زبانهای کاری اش عبارتست از: فرانسه، انگلیسی و اسپانیایی. همچنین آژانس خبری مراکش در سال ۱۹۵۸ توسط محمد پنجم گشایش یافت که درسال ۱۹۷۷ دولتی گردید و هم اکنون با افزایش شعبه‌های خود توانسته‌است در ردیف خبرگزاری‌های بزرگ جهان عرب و آفریقایی و کشورهای اسلامی قرار گیرد.
آثار تاریخی، باستانی و مراکز دیدنی:
آثار عمده تاریخی این کشور که عبارتند از مساجد ، آرامگاههای سلاطین و کاخها در سه شهر تاریخی فاس، مکناس و شهر مراکش واقع هستند. البته در شهرهای کازابلانکا و رباط و شمال کشور مانند طنجه نیز آثار تاریخی و سیاحتی بسیاری وجود دارد.
بلوار محمد ششم در شهر طنجه
